Γιάννης Πετρίδης - 1955-1970, Μέρος 105

Jackie DeShannon - Put a Little Love in Your Heart


The Monkees - Last Train to Clarksville

Την Εκπομπή μπορείτε να την κατεβάσετε εδώ

Πνευματικά Δικαιώματα

John Perry Barlow

Δημιουργία χωρίς ιδιοκτησία

O Τζον Πέρι Μπάρλοου δηλώνει συνταξιούχος αγελαδοτρόφος. Στο βιογραφικό του θα δούμε ότι υπήρξε στιχουργός του μεγάλου συγκροτήματος των σίξτις, «Grateful Dead». H διαδικτυακή κοινότητα τον γνωρίζει ως τον «νονό του κυβερνοχώρου». Ηταν ο Τζον Πέρι Μπάρλοου που στις αρχές της δεκαετίας του ’90 δανείστηκε τον όρο cyberspace από το βιβλίο του Γουίλιαμ Γκίμπσον «Nευρομάντης», για να περιγράψει τον νέο ηλεκτρονικό χώρο. Tότε, επίσης, στο εμβρυακό στάδιο της δικτυακής επανάστασης μαζί με τον Μιτς Κάπορ (ιδρυτή της εταιρείας «Λότους») έφτιαξαν το Electronic Frontier Foundation (EFF) την πρώτη οργάνωση υπεράσπισης των δικαιωμάτων στον κυβερνοχώρο. Σήμερα ο αγελαδοτρόφος Τζον Πέρι Μπάρλοου διδάσκει και γράφει για την ψηφιακή επανάσταση.

Aπό το 1994 ήταν κατηγορηματικός. Mε το άρθρο «H Oικονομία των Iδεών», που σήμερα διδάσκεται σε όλα τα πανεπιστήμια του κόσμου, σημείωσε τη μεγάλη αντίφαση της ψηφιακής εποχής: «H πληροφορία», έγραψε «δεν μπορεί να έχει ιδιοκτησία». Σήμερα που ο δικαστικός πόλεμος του copyright μαίνεται σε όλα τα μέτωπα νιώθει δικαιωμένος. Bλέπει ότι ήρθε αυτό που τα στελέχη των μεγάλων επιχειρήσεων media τρέμουν. H επανάσταση της ελεύθερης ροής πληροφοριών έχει κερδίσει. Oι δικαστικές αποφάσεις προστασίας του «περιεχομένου» δεν είναι παρά οι επιθανάτιοι σπασμοί μιας εποχής που φεύγει. Θυμάται τα λόγια του Bίκτωρος Oυγκώ: «Mια εισβολή στρατού μπορεί να αντιμετωπιστεί, αλλά όχι μια ιδέα της οποίας ο καιρός έχει έλθει».

H βιομηχανία βέβαια των media προσπαθεί να προστατεύσει με κάθε τρόπο αυτό που θέλει να θεωρεί περιουσία της. Nομοθετικά μέτρα υπήρξαν πολλά που αποδείχθηκαν μάταια. Tεχνολογικά προώθησε πολλούς τρόπους κλειδώματος των προϊόντων της.

1. Tο σύστημα Divx σχεδιάστηκε για βιντεοδίσκους που θα είχαν περιορισμένο αριθμό προβολών. Πέθανε πριν γεννηθεί.

2. H Πρωτοβουλία για Aσφαλή από την Πειρατεία Ψηφιακή Mουσική (SDMI) που προέβλεπε μια σειρά εργαλείων για να μην αντιγράφονται τα CD, πεθαίνει εν τη γενέσει της λόγω της πολυπλοκότητάς της και του γεγονότος ότι... παραβιάζει πατέντες πολλών εταιρειών.

3. Tο πολυδιαφημιζόμενο κρυπτογραφικό σύστημα CSS, που θα εξασφάλιζε τους δίσκους DVD έσπασε σε έναν μήνα. Μετά οι κινηματογραφικές εταιρείες έχουν κάνει μηνύσεις σε δεκάδες χρήστες του Internet που έχουν στις σελίδες τους το DeCSS, το πρόγραμμα δηλαδή που σπάει τον κώδικα ασφαλείας των δίσκων DVD. Το 2000 εκδικάστηκε η πρώτη προσφυγή. Kι ενώ οι δικηγόροι των κινηματογραφικών στούντιο επιχειρηματολογούσαν γιατί πρέπει να απαγορευθεί το πρόγραμμα DeCSS το τζίνι είχε βγει από το μπουκάλι: παιδιά έξω από το δικαστήριο πουλούσαν T-Shirts πάνω στα οποία ήταν τυπωμένος όλος ο κώδικας του υπό απαγόρευση προγράμματος.

«Tην τελευταία φορά που έγινε τεχνολογική προσπάθεια απαγόρευσης αντιγραφής, τότε που το λογισμικό είχε κλειδιά κατά της αντιγραφής, απέτυχε οικτρά στην αγορά», γράφει ο Μπάρλοου. «Kάποια στιγμή τα στελέχη των επιχειρήσεων media θα καταλάβουν αυτό που έπρεπε να είχαν συνειδητοποιήσει πριν από πολύ καιρό: O ελεύθερος πολλαπλασιασμός της έκφρασης δεν μειώνει την εμπορική αξία. H ελεύθερη πρόσβαση σε ένα πνευματικό έργο αυξάνει την οικονομική αξία, και πρέπει να ενθαρρύνεται αντί να παρεμποδίζεται».

Yπάρχει ιστορικό προηγούμενο πίσω από αυτό το σκεπτικό. Η βιομηχανία του κινηματογράφου πολέμησε για έξι χρόνια δικαστικά και ζήτησε τη απαγόρευση των οικιακών συσκευών βίντεο, «γιατί θα σκότωναν το σινεμά». Σήμερα παρά την πανταχού παρουσία των βίντεο, περισσότερος κόσμος πάει στον κινηματογράφο και οι ενοικιάσεις των κασετών γεμίζουν τα ταμεία του Xόλιγουντ. Για την ακρίβεια τα μισά έσοδα των κινηματογραφικών στούντιο προέρχονται από αυτό που κάποτε πολεμούσαν σκληρά: το βίντεο που έχουμε σπίτι μας.

Τα αγαθά copies κτώνται

H προσωπική εμπειρία του Τζον Πέρι Μπάρλοου ενισχύει τα παραπάνω. «Tο συγκρότημα Grateful Dead, για το οποίο κάποτε έγραφα τραγούδια, κατάλαβε κατά τύχη ότι αν επέτρεπε στους θαυμαστές του να ηχογραφούν τις συναυλίες τους και ελεύθερα να διακινούν αυτές τις κασέτες («κλέβοντας» την «πνευματική μας ιδιοκτησία»), αυτές οι κασέτες γίνονταν εμπορικός ιός που γέμιζε κάθε στάδιο των HΠA στο οποίο δίναμε συναυλίες. Παρά το γεγονός ότι οι θαυμαστές μας μπορούσαν ελεύθερα να ηχογραφούν τις συναυλίες μας, πήγαιναν κι αγόραζαν τους δίσκους μας σε τέτοιες ποσότητες που έκαναν όλα τα άλμπουμ μας πλατινένια». Tο συμπέρασμα του Μπάρλοου είναι απλό: «Για τις ιδέες η φήμη είναι πλούτος, και τίποτε δεν σε κάνει ταχύτερα διάσημο από ένα ακροατήριο που θέλει να διανέμει δωρεάν τη δουλειά σου... H μη εμπορική διανομή πληροφορίας αυξάνει τις πωλήσεις της εμπορικής πληροφορίας. H αφθονία φέρνει αφθονία». Tο μεγάλο επιχείρημα των υπερασπιστών του συστήματος πνευματικής ιδιοκτησίας είναι ότι έτσι δίνονται κίνητρα στους εργάτες του πνεύματος. «Λάθος», απαντά ο Μπάρλοου. «Oι περισσότερες θέσεις εργασίας σήμερα παράγουν πνευματικό έργο. Oι γιατροί, οι αρχιτέκτονες, τα στελέχη και οι σύμβουλοι επιχειρήσεων, δικηγόροι κ. ά. καταφέρνουν να επιβιώσουν οικονομικά χωρίς να έχουν στην “ιδιοκτησία” τους το πνευματικό έργο που παράγουν... Tο ανθρώπινο είδος κατάφερε να παραγάγει δημιουργικό έργο τα τελευταία 5.000 χρόνια πριν από το 1710, όταν η “Nομολογία της Αννας” (ο παγκοσμίως πρώτος νόμος περί πνευματικής ιδιοκτησίας) πέρασε από το βρετανικό Kοινοβούλιο. O Σοφοκλής, ο Δάντης, ο Λεονάρντο ντα Bίντσι, ο Mποτιτσέλι, ο Mιχαήλ Αγγελος, ο Σαίξπηρ, ο Nεύτων, O Θερβάντες, ο Mπαχ, όλοι είχαν κάποιον καλό λόγο να σηκωθούν από το κρεβάτι τους για να δημιουργήσουν χωρίς να περιμένουν να κατέχουν τα έργα που δημιούργησαν...».

"Tου Πασχου Μανδραβελη. Αναδημοσίευση από την εφημερίδα Καθημερινή"

Γιάννης Πετρίδης - 1955-1970, Μέρος 104

Paul Jones - High Time


Manfred Mann - My Name Is Jack


The Move - I Can Hear the Grass Grow


The Mamas & the Papas - Dancing in the Streets

Την Εκπομπή μπορείτε να την κατεβάσετε εδώ

Alex Steinweiss, The Inventor of the Modern Album Cover

Πριν από 70 χρόνια η θρυλική ColumbiaRecords εμπιστεύτηκε έναν νεαρό γραφίστα που πρότεινε μια επανάσταση στον χώρο της δισκογραφίας: τα σχεδιασμένα εξώφυλλα δίσκων. Τώρα ένα πολυτελές λεύκωμα ρίχνει φως σε αυτό το πολύχρωμο έργο του πρωτοπόρου Αλεξ Στάινβαϊς.

Υπάρχουν άνθρωποι ταλαντούχοι, μεθοδικοί, οι οποίοι αθόρυβα αλλάζουν τον ρουν της ιστορίας του τομέα στον οποίο δραστηριοποιούνται και παρ’ όλα αυτά παραμένουν ανώνυμοι μια ζωή. Ενας από αυτούς είναι ο Αλεξ Στάινβαϊς. Το όνομά του παντελώς άγνωστο, το επίτευγμά του όμως παρόν σε κάθε σπίτι. Ο Στάινβαϊς επινόησε το εξώφυλλο των δίσκων, στη μορφή που το γνωρίζουμε σήμερα. Δηλαδή που το γνωρίζαμε, διότι με την έλευση των CD τη δεκαετία του ’80, την επικράτηση του Ιnternet και τα λαθραία ή και νόμιμα downloads, η τέχνη του εξωφύλλου συρρικνώθηκε σημαντικά και τα άλμπουμ των μουσικών έπαψαν να συνδέονται συνειρμικά με την εικόνα τους. Μια φορά και έναν καιρό όμως, στις δεκαετίες του ’20 και του ’30, οι δίσκοι της εποχής, τα βραχύβια 78άρια (με ένα τραγούδι ανά πλευρά), περικλείονταν σε καφέ χαρτονένιες θήκες εμπνευσμένες από τα φωτογραφικά άλμπουμ και το όνομα του καλλιτέχνη αναγραφόταν σε αυτές με χρυσά ή αργυρά γράμματα.

Ερχεται λοιπόν ο Στάινβαϊς το 1939 ως καλλιτεχνικός διευθυντής της αμερικανικής δισκογραφικής εταιρείας ColumbiaRecords και παίρνει στα χέρια του αυτή την έστω καφετιάς απόχρωσης «tabularasa». Και σκέφτεται το αυτονόητο για εμάς σήμερα: «Τα εξώφυλλα θα δείχνουν πολύ πιο θελκτικά αν έχουν πολύχρωμα σκίτσα και ζωγραφιές...». Είναι γνωστό, οι μεγάλες ιδέες δεν χρειάζεται να είναι περίπλοκες. Ο Στάινβαϊς έδειξε τον δρόμο μέσω της Columbia και ο υπόλοιπος δισκογραφικός κόσμος ακολούθησε τρέχοντας. Σε αυτόν ανήκει όμως άπαξ και διά παντός ο βαρυσήμαντος τίτλος του «ανθρώπου που ανακάλυψε το εξώφυλλο δίσκου». Στα 60 χρόνια που μεσολάβησαν από τη «γένεση», ο Στάινβαϊς έκανε θεαματική καριέρα σε όλες τις εφαρμογές της γραφιστικής. Πάντα ανώνυμος για το ευρύ κοινό, πάντα σημείο αναφοράς στο καλλιτεχνικό του πεδίο και τους εκπροσώπους του. Το 1998 εισήχθη στο HallofFame του AmericanArtDirectorsClub, ενώ εφέτος του αποτίνεται άλλος ένας φόρος τιμής από τον εκδοτικό οίκο «Taschen»: Ενα πολυτελές λεύκωμα με τη δουλειά του, το «AlexSteinweiss, Theinventorofthemodernalbumcover» σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων, 1.500 τον αριθμό, καθένα υπογεγραμμένο από τον παραγωγικότατο καλλιτέχνη.

Τα νούμερα ενδεικτικά του ανυπολόγιστου του έργου του Στάινβαϊς: περίπου 2.500 είναι τα εξώφυλλα που σχεδίασε, σύμφωνα με τον εκδοτικό οίκο – «881 ακριβώς» μπορεί να θυμηθεί ο ίδιος σε ένα υπεραστικό τηλεφώνημα που τον αιφνιδιάζει στο γραφείο του σπιτιού του. Η απόσταση Αθήνα-Σαρασότα της Φλόριδας δεν γεφυρώνεται εύκολα από την καθαρή γραμμή που ενώνει τα δύο ακουστικά. Ο 92χρονος πλέον Στάινβαϊς ζει στη Φλόριδα από τo 1973, χρονιά που αποσύρθηκε από την ενεργό δράση για να ασχοληθεί κατά κύριο λόγο με τη ζωγραφική. Είναι καλότροπος και έχει κάθε διάθεση να συνομιλήσει για τη δουλειά του και τη ζωή του, μολονότι η μνήμη του δεν τον βοηθάει πάντα. «Ξέρετε, ήμουν ο πρώτος καλλιτεχνικός διευθυντής της ColumbiaRecords» ανατρέχει στο 1939, όπου τα αφεντικά της εταιρείας τού εμπιστεύονταν αυτή την υψηλή θέση υποψιασμένοι ότι επρόκειτο για έναν πολλά υποσχόμενο 23χρονο γραφίστα. Το ταλέντο το είχε – ήδη από τα 17 του είχε δημοσιεύσει δουλειά του στο περιοδικό τυπογραφίας και γραφιστικής της εποχής «PMMagazine» –, είχε κερδίσει υποτροφία για το ParsonsSchoolofDesign και είχε μαθητεύσει στο πλευρό του trend-setter αυστριακού γραφίστα Τζόζεφ Μπίντερ. Εξ ου και η πρώιμη επιρροή από τον ευρωπαϊκό μοντερνισμό, τα γαλλικά και γερμανικά πόστερ με τις αρ ντεκό και τις κυβιστικές επιρροές. Είχε όμως και επιπλέον προσόντα: διορατικότητα και πάθος για τη μουσική.

«Ηταν τόσο άσχημα τα εξώφυλλα ως τότε! Σκέφτηκα: “Θέλω να βλέπει ο κόσμος το εξώφυλλο και να θέλει να ακούσει τη μουσική του δίσκου”. Δεν έκανα καμία ερώτηση, απλώς ξεκίνησα να κάνω εικονογραφήσεις για τους δίσκους. Ηταν πολύ μεγάλη επιτυχία, το κοινό ανταποκρίθηκε θερμά και έκτοτε έκανα πολλά εξώφυλλα. Πάρα πολλά εξώφυλλα. Είμαι ικανοποιημένος, είχα μια επιτυχημένη καριέρα που διήρκεσε πολλά χρόνια. Και μπορώ να σας πω ότι διασκέδασα κάθε λεπτό της». Είτε έχει εξωραΐσει το παρελθόν είτε όχι, το γεγονός παραμένει ότι ο Στάινβαϊς δεν απέκλινε από την επιθυμία του να ακολουθήσει τη συγκεκριμένη καριέρα, όπως επιθυμούσε από μικρός. Γεννημένος το 1917 στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης, «σε ένα σπίτι που αγαπούσε τη μουσική», ο Στάινβαϊς σχεδίασε εξώφυλλα για ηχογραφήσεις των κολοσσών της τζαζ Λούις Αρμστρονγκ, Ερλ Χάινς, Ντιουκ Ελινγκτον, μεταξύ πολλών άλλων. Με τη χαρακτηριστικότατη τεχνοτροπία του, τις κομψές, καλοδουλεμένες ζωγραφιές και τα στιβαρά τυπογραφικά στοιχεία ή τη γραμματοσειρά που δημιούργησε και με την οποία υπέγραφε τα έργα του, το επιμελώς ακατάστατο «Steinweissscrawl». Δεν έμεινε όμως μόνο στην τζαζ.

Η δουλειά του κόσμησε πληθώρα δίσκων κλασικής, φολκ αλλά και ποπ μουσικής. Κάθε εξώφυλλο, ένα μοναδικό κομψοτέχνημα γραφιστικής, ήταν σε θέση όχι μόνο να αυξήσει τις πωλήσεις – σύμφωνα με το «Newsweek» οι πωλήσεις της ηχογράφησης της Ηρωικής Συμφωνίας του Μπετόβεν υπό τη διεύθυνση του Μπρούνο Βάλτερ αυξήθηκαν κατά 895% με το εξώφυλλο του Στάινβαϊς – αλλά και να κάνει μια δημόσια πολιτική δήλωση, όπως στον δίσκο «BoogieWoogie», όπου ένα μαύρο χέρι παίζει πιάνο μαζί με ένα λευκό, σε μια εποχή, τη δεκαετία του ’40, όπου το φυλετικό ζήτημα θα εξελισσόταν σε αγκάθι στην πολιτική ατζέντα της Αμερικής. «Επιδίωξή μου ήταν να μπω μέσα στη μουσική ή στη ζωή του συνθέτη. Επρόκειτο για το εξώφυλλο δίσκου για ένα κονσέρτο πιάνου του συνθέτη Μπέλα Μπάρτοκ; Επαιρνα τα θεμελιώδη στοιχεία ενός πιάνου, τα πλήκτρα, τις χορδές και τα τοποθετούσα σε ένα μοντέρνο background με έντονα χρώματα. Και επειδή ο Μπάρτοκ ήταν Ούγγρος, πρόσθετα και ένα φολκλόρ στοιχείο, για παράδειγμα έναν χωρικό. Η αλήθεια είναι ότι ήμουν τυχερός. Η μουσική των δίσκων ήταν πάντα ενδιαφέρουσα και μου έδινε ένα γερό έναυσμα για το σχέδιο. Μου είναι εξαιρετικά δύσκολο να ξεχωρίσω κάποιο από αυτά. Μου αρέσουν όλα τα εξώφυλλα που φιλοτέχνησα. Αφού ήμουν ο… μπαμπάς τους».

Μπαμπάς του εξωφύλλου στους δίσκους 78 στροφών, μπαμπάς και του φορμά των εξωφύλλων των δίσκων 33 στροφών, τους οποίους παρουσίασε στην αγορά πρώτη η Columbia το 1948, ο Στάινβαϊς άφησε μια σημαντική κληρονομιά στο ντιζάιν αλλά και στη μουσική βιομηχανία. Δεν του αρέσει πάντα όμως ο τρόπος που τη διαχειρίζονται. «Τα σύγχρονα εξώφυλλα; Τα χρώματα και οι συμβολισμοί εξάπτουν πολύ περισσότερο την περιέργεια του κόσμου απ’ ό,τι το πορτρέτο του μουσικού που έχω δει να συνηθίζεται κατά καιρούς…». Η άλλη κληρονομιά, αυτή που έχει αφήσει στα φυσικά παιδιά του, είναι η τεράστια συλλογή δίσκων του. «Εχω τόσο πολλούς! Είμαι όμως 92 χρόνων και δεν έχω χώρο για όλους, οπότε τους μοίρασα στην οικογένειά μου. Είναι όλοι δίσκοι κλασικής μουσικής. Ακουγα αυτή τη μουσική απ’ όταν ήμουν 15 χρόνων. Εχω έναν γιο και ήταν ο μόνος στην οικογένεια που σπούδασε μουσική και έγινε μαέστρος. Τα νεότερα μέλη της οικογένειας ασχολήθηκαν με την ποπ μουσική. Ετσι είναι οι νέοι. Τους άφησα να κάνουν το γούστο τους και έμεινα συντροφιά με τους μεγάλους δασκάλους, αρχής γενομένης από τον Μότσαρτ…».

Το λεύκωμα «Alex Steinweiss, The Inventor of the Modern Album Cover» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Taschen.

Δημοσιεύθηκε στο BHMagazino, τεύχος 468, σελ. 50-55, 04/10/2009.

Indigo Girls - Sugar Tongue

All the fur and fin will lose again
Cause our better is their worst reckonin'
And our fine-feathered friends will sing until they bleed
And how will we replace that symphony?

I've got the blackest boots, the whitest skin
Satisfy my sugar tongue again
Bring me love that buys us shoe-shine days
Guilded verses for your ethylene
And sing it to me free and clean

All the kids come home with foreign limbs
from hunting trips abroad they lose again
and we'll teach them how to talk
and whistle while they walk
and do the dirty work of battle hymns

I've got the blackest boots, the whitest skin
Satisfy my sugar tongue again
Sing me love that buys us shoe-shine days
Guilded verses for your ethylene
And sing it to me free and clean

Drinking tea with milk and Janjaweed
Pontificate on genocide or greed
With a spoonful of descent
For the orchestra of need
Is just enough to please this colony

I've got the blackest boots, the whitest skin
Satisfy my sugar tongue again
Bring me lullabies and morphine-dreams
Belladonna with her atropine
And sing it to me free and clean

Γιάννης Πετρίδης - 1955-1970, Μέρος 103

The Temptations - Get Ready

Την Εκπομπή μπορείτε να την κατεβάσετε εδώ

Γιάννης Πετρίδης - 1955-1970, Μέρος 102

The Supremes - Stop! In the Name of Love

Την Εκπομπή μπορείτε να την κατεβάσετε εδώ

Ψηφίστε Προσεχτικά!

Σκεφτείτε πριν χρησιμοποιήσετε το ιερό δικαίωμα και υποχρέωση σας... μην ενεργείτε αψήφιστα.

Σκεφτείτε και Ψηφίστε!!!